Normaal verandert taal langzaam, door de eeuwen heen. Maar soms kan het ineens snel gaan, als we dat tenminste willen.
Vroeger had je die stereotiepe autoverkoper of makelaar die, in gesprek met een echtpaar, zich uitsluitend richtte tot de man. De vrouw hing er maar wat bij. Vertegenwoordigers van deze beroepsgroepen doen dit vast al lang niet meer, maar in onze taal bestaat het mechanisme nog steeds. ‘Hij’ is niet alleen de mannelijke, maar ook de neutrale vorm. ‘Zij’ komt er alleen in bijzondere situaties aan te pas.
Ik vis bijvoorbeeld zomaar een willekeurige zin uit een huishoudelijk reglement: “Een bestuurder defungeert: a. door zijn overlijden; b. door zijn vrijwillig aftreden (bedanken); c. door het verstrijken van de termijn waarvoor hij is benoemd, behoudens zijn eventuele herbenoeming.” Neem je de tekst letterlijk, dan kan de bestuurder alleen een kerel zijn. Dat wringt. Meer mensen dan vroeger storen zich aan deze mannelijke dominantie.
Slashes
Vandaar dat veel tekstschrijvers zich in bochten wringen om vooral inclusief te schrijven. Ze vullen pagina’s met slashes: hij/zij en haar/hem, ze zetten zinnen in het meervoud of spreken de lezer aan met ‘je’. Allemaal om neutraal over te komen en nodeloos gehij te vermijden. Ook functienamen en aanspreektitels worden om die reden geneutraliseerd: verpleegster wordt verpleegkundige, echtgenote wordt partner.
Genderneutrale voornaamwoorden
Maar alweer een paar jaar speelt er nog een kwestie: lezers die geen genoegen meer nemen met hij of zij omdat ze zichzelf niet in het hokje man of vrouw vinden passen. Hoe gaan we daarmee om? Het ANP kondigde een maand geleden aan dat het voor deze groep voortaan genderneutrale voornaamwoorden gebruikt. Voor non-binaire personen schrijven ze geen ‘hij’ of ‘zij’ meer, maar ‘die’. En ‘hem’ of ‘haar’ worden vervangen door ‘diens’ of door ‘hen’ en ‘hun’. Deze woorden zijn niet zomaar uit de lucht gegrepen maar gekozen na een verkiezing van het Transgender Netwerk Nederland (TNN) in 2016.
Misverstanden
Mooi bedacht, maar lastig in de praktijk. Want ‘diens’ is ook nog steeds een ietwat ouderwetse vorm van ‘van hem’. En ‘hen’ en ‘hun’ zijn meervoudsvormen. Ik vraag me af of de gemiddelde taalgebruiker dit uit zijn/haar pen krijgt en hoeveel misverstanden dit gaat opleveren.
Maar het ANP levert persberichten aan bijna de hele Nederlandse journalistiek, dus je kunt ervan uitgaan dat andere media de schrijfwijze vroeger of later overnemen. En ook de Taalunie, waakhond van de Nederlandse taal en cultuur, wil dit jaar een advies over genderneutraaltaal uitbrengen. Dus wie weet wat we straks normaal gaan vinden.
Glazen bol
Terug naar het eerste probleem. We (v/m) willen van de male bias af. Ik bezit geen glazen bol, maar het zou zomaar kunnen dat het ANP er straks nog een schepje bovenop doet. Dat niet alleen non-binaire personen, maar alle personen in algemene, neutrale situaties geslachtsloos aangesproken gaan worden. Dan krijg je dit: “Een bestuurder defungeert: a. door diens overlijden; b. door hun vrijwillig aftreden (bedanken); c. door het verstrijken van de termijn waarvoor die is benoemd, behoudens hun eventuele herbenoeming.”
Even doorbijten, het wenst vast snel…
Geef een reactie